Dyspnea to termin medyczny określający skrócenie oddechu, czasami opisywany jako „głód powietrza”. Jest to nieprzyjemne uczucie.
Duszność może wahać się od łagodnej i tymczasowej do poważnej i długotrwałej. Czasami trudno jest zdiagnozować i leczyć duszność, ponieważ może ona mieć wiele różnych przyczyn.
Jest to powszechny problem. Według Cleveland Clinic Center for Continuing Education, 1 na każde 4 osoby, które odwiedzają lekarza, ma duszność.
Symptomy
Problemy z oddychaniem mogą wynikać z nadmiernego wysiłku fizycznego u zdrowych osób.
Dyspnea może wystąpić w wyniku nadmiernego wysiłku, spędzania czasu na dużej wysokości lub jako objaw szeregu schorzeń.
Oznaki świadczące o tym, że dana osoba doświadcza duszności obejmują:
- duszność po wysiłku lub spowodowana stanem chorobowym
- uczucie przyduszenia lub duszenia się w wyniku trudności w oddychaniu
- utrudnione oddychanie
- ucisk w klatce piersiowej
- szybkie, płytkie oddychanie
- palpitacje serca
- świszczący oddech
- kaszel
Jeśli duszność pojawia się nagle lub jeśli objawy są ciężkie, może to być oznaką poważnego stanu medycznego.
Przyczyny
Epizod duszności nie zawsze jest bezpośrednio związany ze stanem zdrowia danej osoby. Osoba może odczuwać brak tchu po intensywnych ćwiczeniach, podczas podróży na dużą wysokość lub przechodząc przez duże zmiany temperatury.
Jednak duszność zazwyczaj odnosi się do problemów zdrowotnych. Czasami jest to po prostu przypadek braku kondycji, a ćwiczenia mogą poprawić objawy. Ale duszność może być oznaką poważnego problemu zdrowotnego.
Według dr Stevena Wahlsa, najczęstsze przyczyny duszności to astma, niewydolność serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), śródmiąższowa choroba płuc, zapalenie płuc i problemy psychogenne, które są zwykle związane z lękiem.
Jeśli duszność zaczyna się nagle, nazywa się to ostrym przypadkiem duszności.
Ostra duszność może być spowodowana przez:
- astma
- lęk
- zapalenie płuc
- zakrztuszenie się lub wdychanie czegoś, co blokuje drogi oddechowe
- reakcje alergiczne
- anemia
- poważna utrata krwi, powodująca anemię
- narażenie na niebezpieczny poziom tlenku węgla
- niewydolność serca
- hipotensja, czyli niskie ciśnienie krwi
- zatorowość płucna, która jest skrzepem krwi w tętnicy do płuc
- zapadnięte płuco
- przepuklina rozworu przełykowego
Duszność jest również częsta wśród osób z chorobą terminalną.
Jeśli dana osoba doświadcza duszności przez ponad miesiąc, stan ten nazywany jest dusznością przewlekłą.
Przewlekła duszność może być spowodowana przez:
- astma
- COPD
- problemy z sercem
- otyłość
- śródmiąższowe włóknienie płuc, choroba, która powoduje bliznowacenie tkanki płucnej
Niektóre dodatkowe schorzenia płuc mogą również powodować duszność.
Przykładami są:
- krup
- urazowe uszkodzenie płuc
- rak płuca
- gruźlica
- zapalenie opłucnej, stan zapalny w tkankach otaczających płuca
- obrzęk płuc, gdy w płucach gromadzi się zbyt dużo płynu
- nadciśnienie płucne, gdy wzrasta ciśnienie krwi w tętnicach dochodzących do płuc
- sarkoidoza, gdy w płucach rosną skupiska komórek zapalnych
Duszność została również powiązana z następującymi problemami z sercem:
- kardiomiopatia, szereg chorób dotykających mięsień sercowy
- zaburzenia rytmu serca
- niewydolność serca
- zapalenie osierdzia, kiedy tkanka otaczająca serce ulega zapaleniu
Wyzwalacze
Dyspnea jest objawem astmy.
Zanieczyszczenia środowiska, takie jak chemikalia, opary, kurz i dym, mogą utrudniać oddychanie osobom z dusznością.
Osoby z astmą mogą stwierdzić, że narażenie na alergeny, takie jak pyłki lub pleśń, może wywołać epizody duszności.
Niektóre zanieczyszczenia, takie jak palenie tytoniu, są samoistne i możliwe do uniknięcia.
POChP odnosi się do różnych obturacyjnych chorób płuc. Należą do nich rozedma płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli.
Wszystkie te warunki sprawiają, że oddychanie jest znacznie utrudnione.
Nie każdy z dusznością ma POChP, ale 90 procent osób z POChP były palaczami tytoniu w jednym punkcie, zgodnie z COPD Foundation.
Powikłania
Dyspnea może być związana z hipoksją lub hipoksemią, czyli niskim poziomem tlenu we krwi. Może to prowadzić do obniżenia poziomu świadomości i innych poważnych objawów.
Jeśli duszność jest ciężka i trwa przez jakiś czas, istnieje ryzyko albo tymczasowego, albo trwałego upośledzenia funkcji poznawczych.
Może to być również oznaką początku lub pogorszenia innych problemów medycznych.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza
Czasami duszność może być oznaką stanu zagrażającego życiu.
Ratownictwo medyczne jest potrzebne, jeśli osoba ma którykolwiek z tych objawów:
- nagłe wystąpienie ciężkiej duszności
- utrata zdolności do funkcjonowania z powodu skróconego oddechu
- ból w klatce piersiowej
- mdłości
Nie wszystkie przypadki duszności wzywają do natychmiastowego leczenia, ale duszność może wskazywać na poważne problemy medyczne.
Porada lekarska jest konieczna, jeśli dana osoba doświadcza:
- zmiany w zdolności do oddychania
- rosnące ograniczenia ich aktywności z powodu problemów z oddychaniem
- trudności w oddychaniu w pozycji leżącej
- opuchlizna stóp i kostek
- gorączka, dreszcze i kaszel
- świszczący oddech
Diagnoza
Lekarz zazwyczaj będzie w stanie zdiagnozować duszność na podstawie pełnego badania fizycznego osoby, wraz z pełnym opisem jej przeżyć, według dr Wahlsa.
Osoba będzie musiała wyjaśnić, jak i kiedy ich ataki duszności zaczęły się, jak długo trwają, jak często występują i jak poważne są.
Lekarze mogą używać zdjęć rentgenowskich klatki piersiowej i tomografii komputerowej (CT) w celu postawienia bardziej szczegółowej diagnozy duszności i oceny stanu zdrowia serca, płuc i powiązanych systemów danej osoby.
Elektrokardiogram (EKG) może pomóc pokazać wszelkie oznaki ataku serca lub innego problemu elektrycznego w sercu.
Testy spirometryczne do pomiaru przepływu powietrza i pojemności płuc pacjenta. Może to pomóc w określeniu rodzaju i zakresu problemów z oddychaniem u danej osoby. Dodatkowe badania mogą sprawdzać poziom tlenu we krwi pacjenta oraz zdolność krwi do przenoszenia tlenu.
Leczenie
W niektórych okolicznościach może być konieczna tlenoterapia.
Leczenie będzie zależało od przyczyny problemu.
Osoba, której brakuje tchu z powodu nadmiernego wysiłku, prawdopodobnie odzyska oddech, gdy tylko się zatrzyma i zrelaksuje.
W cięższych przypadkach, uzupełniający tlen będzie potrzebne. Osoby z astmą lub POChP mogą mieć wziewny ratunkowy lek rozszerzający oskrzela, który mogą stosować w razie potrzeby.
Dla tych z przewlekłymi warunkami, takimi jak POChP, dostawca opieki zdrowotnej będzie pracować z osobą, aby pomóc im łatwiej oddychać.
Będzie to obejmować opracowanie planu leczenia, który pomaga zapobiegać ostrym epizodom i spowolnić progresję ogólnej choroby.
Jeśli duszność jest związana z astmą, zazwyczaj dobrze reaguje na leki, takie jak leki rozszerzające oskrzela i steroidy.
Gdy jest ona spowodowana infekcją, taką jak bakteryjne zapalenie płuc, antybiotyki mogą przynieść ulgę.
Inne leki, takie jak opiaty, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), i leki przeciwlękowe, mogą być również skuteczne.
Kłopoty z oddychaniem wynikające z POChP mogą poprawić się dzięki specjalnym technikom oddechowym, takim jak oddychanie z zaciśniętymi ustami i ćwiczenia wzmacniające mięśnie oddechowe.
Ludzie mogą nauczyć się, jak je wykonywać na programach rehabilitacji pulmonologicznej.
Dyspnea Lab, centrum badawcze specjalizujące się w duszności, raport, że ludzie znaleźć te programy pomocne, nawet jeśli podstawowe przyczyny problemu pozostaje.
Jeśli testy wskazują na niski poziom tlenu we krwi, uzupełniający tlen może być dostarczany. Jednak nie każdy, kto ma duszności, ma niski poziom tlenu we krwi.
Według Dyspnea Lab, wiele osób z dusznością stwierdza, że delikatny strumień chłodnego powietrza wokół głowy i twarzy pomaga poprawić objawy.
Profilaktyka
Rzucenie lub unikanie palenia jest ważne w zapobieganiu chorobom układu oddechowego.
Osoby z dusznością mogą podjąć środki w celu poprawy ich ogólnego stanu zdrowia i dać sobie więcej miejsca do oddychania.
Obejmują one:
- rzucenie palenia
- unikanie w miarę możliwości biernego palenia
- unikanie innych wyzwalaczy środowiskowych, takich jak opary chemiczne i dym drzewny
- utrata wagi, ponieważ może to zmniejszyć obciążenie serca i płuc oraz ułatwić wykonywanie ćwiczeń, z których oba mogą wzmocnić układ sercowo-naczyniowy i oddechowy
- nie spieszyć się z przystosowaniem do wyższych wysokości, stopniowo rozpoczynać aktywność i zmniejszyć poziom ćwiczeń na wysokościach powyżej 5000 stóp
Grupy szczególne
Duszność może w różny sposób dotyczyć określonych grup osób:
Ciąża
Według Cleveland Clinic Center for Continuing Education, łagodne objawy duszności są powszechne w czasie ciąży.
Wynika to z faktu, że ciąża zmienia możliwości oddechowe kobiety.
Pojemność oddechowa wzrasta w czasie ciąży, ale dochodzi również do zmniejszenia objętości płuc nawet o 20 procent pod koniec wydechu.
Liczba oddechów wykonywanych przez kobietę na minutę, czyli częstość oddechów, nie zmienia się zazwyczaj w czasie ciąży.
Osoby starsze i osoby z poważnymi schorzeniami
Dyspnea może rozwijać się, gdy ludzie doświadczają zaawansowanego stadium niektórych chorób.
W tym momencie, duszność może być traktowana jako część pakietu leczenia u schyłku życia, ponieważ leczenie duszności za pomocą konkretnych leków może spowodować niepotrzebne problemy u danej osoby.
Niemowlęta
Choroby górnych dróg oddechowych powodujące ostrą dysnpeę należą do stosunkowo często występujących pediatrycznych stanów nagłych. Są one jedną z najczęstszych przyczyn duszności u niemowląt.
Krup, wdychanie ciała obcego, zapalenie nagłośni są częstymi przyczynami duszności u niemowląt.
Perspektywy
Rokowanie dla osób z dusznością zależy od jej przyczyny.
Jeśli choroba podstawowa może być skutecznie leczona i poprawiona, np. zapalenie płuc lub nieciężka astma, wówczas problemy z oddychaniem mogą być wyeliminowane lub znacznie zredukowane.
Jednakże, jeśli duszność jest spowodowana poważnymi lub przewlekłymi chorobami, które pogarszają się w czasie, takimi jak przewlekła niewydolność serca, ciężka astma lub POChP, poprawa może być ograniczona.
Pacjenci z dusznością muszą współpracować ze swoimi dostawcami opieki zdrowotnej w celu opracowania i przestrzegania kompleksowego planu leczenia.